Lijn 10

De foto is een outtake van de eerste begrafenisreeks die wij op deze site plaatsten. Daar gaat het nu niet om. Wel om de tram op de achtergrond. Speciaal voor de openbaar vervoer freaks: de geschiedenis van lijn 10.

Op 31 oktober 1903 wordt elektrische tractie gebruikt op de lijn tussen Antwerpen Grote Markt en Borgerhout (Statielei/ Turnhoutse Poort). In de maanden januari en februari van het jaar 1904 rijden de trams met het lijnnummer 11, daarvoor stond enkel de bestemming aangegeven. Vlak na deze korte periode krijgt de lijn definitief het lijnnummer 10 toegewezen, op een groen koersbord. In maart van dat jaar gaan de tramrijtuigen van de lijnen 10 en 11 (Dageraadplaats - Grote Markt) in lusvorm rijden vanwege het moeilijke verkeer aan de inrit van de Kaasrui. Zodoende bedraagt de omlooplengte van de lijn dan 6,776 km. Op 12 juni 1906 komt de verlenging naar Deurne er die twee jaar eerder, in augustus 1904, was goedgekeurd. Vanaf dan zal lijn 10 aan de Turnhoutsepoort door kunnen rijden naar de Turnhoutsebaan, alswaar ook het nieuwe eindpunt is gelegen aan de ingang van het Ter Rivierenhof. Door deze verlenging is de lijn nu 10 km lang. Niet alle trams rijden echter door naar deze nieuwe terminus; een aantal diensten behouden het oude eindpunt aan de Turnhoutse Poort. In 1910 zullen de trams van lijn 10 niet meer door deze Turnhoutse Poort rijden, maar door de nieuw aangelegde bres in de vestingswal.

Tijdens WO I zijn de diensten van lijn 10 beperkt tot de Turnhoutse Poort, het duurt nog tot 1 augustus 1915 eer de rijtuigen terug het eindpunt Deurne (Ter Rivierenhof) kunnen bedienen.
De "TA" (Tramways d'Anvers) begon met de aanleg van een tweede tramspoor in 1931, naast het bestaande enkelspoor van de NMVB (lijn Antwerpen - Turnhout), tussen de terminus van lijn 10 en de Schotensesteenweg. Daar werd ook een nieuwe keerlus aangelegd. De trams van lijn 10 rijden vanaf 1933 aan de Turnhoutse Poort onder de nieuw gebouwde spoorwegbrug, aangelegd in de verlenging van de Turnhoutsebaan (de huidige situatie) en rijden sedert dan niet meer langs de Statielei (en onder de oude spoorwegbrug).

Om een betere bediening van het voetbalstadion te Deurne te verzekeren (bij wedstrijden of andere manifestaties) legt de trammaatschappij in 1937 een verbindingsspoor aan tussen de Turnhoutsebaan en de Ter Heydenlaan, langs de Leeuwlantstraat en de Gallifortlei. Heden ligt er in de Leeuwlantstraat nog een heel stuk spoor van deze verbinding...
Door de bezetting tijdens WO II wordt er vanaf 17 mei 1940 niet meer uitgereden; op lijn 10 herneemt de dienst echter terug vanaf 25 mei tussen beide eindpunten. Vier jaar later ziet de TA zicht verplicht om lijn 10 te beperken tot de Victorieplaats, dit wegens beperkingen in het elektriciteitsverbruik. De toestand blijft zo gedurende enkele maanden (van juni tot september), pas dan rijden de trams weer door naar het eindpunt Melkmarkt.

Van 1963 tot begin 1964 moet het traject van lijn 10 aangepast worden vanwege de herinrichting van het Foorplein en de Turnhoutsebaan in Borgerhout. Door deze werken wordt de tramlijn over een grote lengte op een afzonderlijke bedding aangelegd. Ook wordt de Rijksweg in 1963 vernieuwd, vanaf de Leeuwlantstraat tot in Wijnegem, waardoor de sporen van de Leeuwlantstraat tot de Schotensesteenweg moeten worden verplaatst.

Op 23 maart 1966 worden drie PCC's (PCC staat voor President’s Conference Committee, een bepaald type tram) voor de eerste keer in gebruik genomen op lijn 10, op 1 september 1967 voert men de éénmansbediening in en het zelf ontwaarden door de reiziger.
Door de werken aan de premetro tussen het Centraal Station en de Groenplaats is het moeilijk om de trams tussen het algemeen verkeer goed draaiende te houden. Om die reden worden de lijnen 2 en 3 vanaf het Centraal Station afgeleid naar de lus van de Melkmarkt. In 1971 worden werken aangevat voor het leggen van een eigen trambaan om de tramexploitatie mogelijk te houden op deze lus.

De laatste twee-assige motorwagen die de dienst op lijn 10 verzekerde, was de 4417 (nu in het Vlatam-museum!!) op 1 april 1975. Dit is tevens de laatste dag dat er nog een dergelijke tram werd ingezet voor lijndiensten. Vanaf dan zouden de PCC's de taak overnemen van de oude vertrouwde motorwagens.

In 1976 wordt het verbindingsspoor dat eerder werd aangelegd in 1933 voor de betere verbinding met het voetbalstadion aan de Bosuil, buiten dienst gesteld en gedeeltelijk afgebroken. Sedert 1979 bestaat al het idee om tramlijn 10 te verlengen van de Schotensesteenweg naar Wijnegem, tot op de dag is deze verlenging nog steeds niet van toepassing, maar stilaan zouden de werken beginnen.

Tramlijn 10 krijgt in de jaren '90 een vrije tram-en busbaan op de Turnhoutsebaan in Borgerhout (werken starten rond 1994 en gebeuren in fases), in 2007 volgde het stuk te Deurne.

(foto uit de collectie van Maria Verhaert, tekst van Allemaal busjes)