Wereldwaterdag

Op 22 maart was het de jaarlijkse 'Wereldwaterdag'. Dat is een dag in het leven geroepen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties en staat in het teken van – what’s in a name - water.

Water, ook soms het blauwe goud genoemd, is een onmisbaar en levensnoodzakelijk goed. Maar water wordt een schaars goed en daardoor neemt de druk erop gestaag toe. Er wordt aan een hoog tempo geproduceerd, geoogst en water afgetapt om het stijgend aantal mensen op deze aardbol te voeden, te kleden en van comfort te voorzien. Het gebrek aan zuiver drinkwater is volgens de niet-gouvernementele organisatie Protos een feit voor ongeveer 900 miljoen mensen. 

Bijna 90 procent van de Vlamingen vindt ook duurzaam watergebruik belangrijk. Wij moeten leren zorgvuldig met dit kostbare goed om te gaan. Dan is het godgeklaagd dat er nog steeds op werven zuiver water – kostbaar grondwater - opgepompt wordt en gelijk naar de riolen geleid wordt. Zoals hier aan het Foorplein.

Titel = internationale dag

Kopfkino

Theatermaakster Annelies Van Hullenbusch kreeg van kunstencentrum Rataplan de vraag om een artistiek project uit te werken tussen de woontorens van het Hof ter Loo, het vroegere Foorplein. Een beetje bloglezer weet dat deze ogenschijnlijk troosteloze plek een rijke geschiedenis draagt. Dit stukje Borgerhout werd door de aanleg van de vestingwerken en de spoorweg een enclave met een eigen dynamiek. Het was een dorp op zich met een sterke sociale samenhang. Later, door de aanleg van de Ring en de E313, trokken de mensen weg en werd uiteindelijk de hele buurt, niet minder dan 270 huizen, tegen de vlakte gegooid. Nu staan er drie appartementsgebouwen – nr. 4 is op komst - en is er het muziekcentrum Trix. 

De theatermaakster is gaan rondwandelen in de buurt en sprak er met bewoners. Annelies: “Uit de gesprekken bleek dat mensen er graag wonen. Eigenlijk is het dorp van weleer herbouwd, maar dan in de hoogte.” Toen ze een van de bewoners vroeg of het lawaai van de voorbijrazende auto’s op de Ring niet stoorde, antwoordde de vrouw dat ze fantaseerde dat het geluid het ruisen van de zee was. Annelies: “De Duitsers hebben daar een mooi woord voor: ‘Kopfkino’.“ Het is ook de titel van de voorstelling.

KOPFKINO, een productie van kunstencentrum Rataplan i.s.m. Enterfestival.

ZA 25 & ZO 26 APR + VR 1, ZA 2, ZO 3, ZA 9, ZO 10 MEI: 15U + 17U + 19U • € 10

OP LOCATIE: START AAN PLEINHUIS ZERMATT (TERLOOPLEIN, BORGERHOUT)

Tickets en info op www.rataplanvzw.be

En quatre couleurs

Niet de beste kwaliteit, maar we kennen er niet veel :  Kleurenfoto's van het Foorplein en de Franselei.

Deze foto uit 1968 toont de wijk tijdens de aanleg van de Noordersingel en de brug die leidt naar Deurne en bij uitbreiding naar de jaren '70.

Enthousiasme in kleur voor een tijdperk waarin de bomen tot aan de hemel reikte...

Foto : Felixarchief inv. nr. 42 # 353

Zien werken...

... doet werken.

Een paar werkmannen herstellen of verwijderen tramsporen aan het Foorplein. 
In 1928 kon dat nog in alle rust. De fotograaf kon zelfs een lange belichtingstijd gebruiken, te zien aan de schimmige fietser die voorbijrijdt.

Ondertussen kijkt een jonge buurtbewoner toe en we kunnen alleen maar raden wat hij denkt.

Misschien is hij later ook wel bij den tram gaan werken.

Foto : Gemeentearchief Borgerhout

Het F-woord

Plaatje uit de oude doos. Dit is het Foorplein, en het bestaat al lang niet meer. Het is ooit afgebroken vanwege de aanleg van de Singel, naar verluidt ook omdat er teveel socialisten woonden. Het maakt nu deel uit van wat wij tegenwoordig het Park Spoor Oost zouden noemen.

Het heette het Foorplein - en nu citeer ik Fl. Prims (1936) - omdat "de gemeenteraad verkreeg van het ministerie van oorlog dat alhier den steenweg verbreed had, op deze plein een gedeelte der Borgerhoutsche foor te houden. Benaming dagteekent van 1898." 

Da's toch straf, hoe de geschiedenis zich herhaalt. Ook het huidige stadsbestuur verbreedt de steenweg (Ring) én er wordt een Sinksenfoor geregeld. Niet dat de foorkramers naar hier willen, of dat de Borgerhoutenaars dat zouden willen, maar dat zijn details.

Wie zijn geschiedenis kent onthoudt vooral dat het Foorplein - inclusief foor - verdwenen is.

Wrakken

Gevonden op facebook met deze tekst: "Vroeger Terloostraat 120 na het verhogen spoorwegberm Buurtspoorweg 9 Borgerhout"

Ik kan me met de beste wil van de wereld niet voorstellen waar dit geweest moet zijn. De exacte locatie, bedoel ik dan.

foto: Karel Vanbosch, titel = Emmanuel de Bom

UPDATE: Ludo Wils zegt: "Hans, ik heb een sterk vermoeden en ik ben er vrijwel zeker van dat de foto genomen is op de Buurtspoorweglei  van op de hoek van de Bankstraat en de Buurtspoorweglei. Uiterst rechts zie je immers de inrijpoort naar de mouterij toe. En de mouterij zijn de grote gebouwen."

Park Foor Oost

Vroeger was er in Borgerhout een Foorplein. Dat bestaat niet meer, maar de Foor komt op die plek waarschijnlijk wel terug, en dan de Sinksenfoor nog wel: 

"Er is consensus over de plek waar in 2015 waarschijnlijk de sinksenfoor komt. Spoor Oost is gelegen aan Hof ter lo in Borgerhout en zowel het district als de Antwerpse oppositie zijn gewonnen voor die plek. Wat er de rest van het jaar met de vlakte moet gebeuren is nog niet zeker, maar wel al dat er zeker geen kmo zone komt. "

Compensatie voor het nimmer te realiseren Moorkenspark. Denk ik dan.

(via ATV, plaatje via GVA)

Doodlopend spoor

Terug naar het Foorplein van vroeger, toen de vestingwerken er nog voor een deel lagen en de kazerne der telegrafisten ook nog. Die telegrafisten huisden in de gebouwen op de achtergrond. Op de voorgrond een doodlopend spoor.

 

foto uit de collectie van Hendrik Roelandt

StadsPotter en de Steen der Wijzen

Het is weer helemaal in: stadstuintjes en varianten daarop, om zo je eigen groenten te kweken op de vensterbank, op het dakterras op in een oude schoen. Zie de Stadspotters in de Gravinstraat of kijk eens naar de Bretelwei, of lees De Nieuwe Antwerpenaar.

Elke vrije vierkante centimeter in Borgerhout is een soort Steen der Wijzen, een alchemistische substantie die in staat is om vervuilde grond in gezonde groenten te veranderen.

Dat is niks nieuws hoor, zie de foto's. Volkstuintjes in de buurt van de Buurtspoorweglei, lang geleden. Toen deden ze dat dus ook, maar het was gewoon nog niet hip.

titel: vrij naar Harry Potter, foto's uit de collectie van Hendrik Roelandt

Foorgeschiedenis (2)

Deeltje twee in deze reeks, deel een staat hier.

Na de Tweede Wereldoorlog en de aanleg van de Ring en de Singel kreeg de buurt rond het Foorplein het zwaar te verduren, zeker toen er een belangrijk verkeersknooppunt bovenop kwam. Jonge gezinnen vluchtten weg uit de buurt die zienderogen verouderde en verkrotte, en het bevolkingscijfer daalde snel. De burgemeesters Wegge en Sledsens kwamen met het BPA nr. 18 (1970), dat bestond uit een tabula rasa ten voordele van nieuwe, gezonde woningen.

Ze trokken de kaart van de hoogbouw, daarmee werd ondanks de overbevolking het bevolkingscijfer opgedreven wat meer inwoners genereerde en daarmee meer inkomsten voor de gemeente en haar bestuurders. Er werd een 14 verdiepingen hoog flatgebouw getekend met twee loodrecht op elkaar geplaatste vleugels, een cultureel centrum en een cluster van winkels.

Het hoge flatgebouw bood een toen voor Borgerhout ongeziene woonkwaliteit. De geluidsoverlast viel er vrij goed mee door de berm van de Ring, en het zicht op het Rivierenhof was er prachtig.

Het Gewestplan bestemde de ruimte tussen de Ring en de Singel verder als groene zone, maar werd snel omgevormd tot zone voor openbaar nut. De gemeente wilde er sportvelden aanleggen,  maar door de luchtvervuiling door het verkeer bleek sportbeoefening er ondenkbaar. In de groene zone verrezen later kantoorgebouwen.

plaatje/info uit het boek Groene Singel, geschiedenis van de Antwerpse ringruimte 1906-2009 (2011)

Foorgeschiedenis (1)

Geschiedenis op zondagochtend, altijd gezellig. Deze zondag gaat het over het Foorplein/Hof ter Lo.

 

De gemeente Borgerhout werd vanaf de tweede helft van de 19e eeuw  door de aanleg van de vestingwerken verdeeld in een intra- en extra muros gedeelte. Zo lag het Foorplein ineens niet meer ín Borgerhout, maar er buiten. Na de vesting kwam het spoor, dat vanaf 1872 werd aangelegd, maar de verhoogde spoorberm zoals we die nu nog kennen dateert van ongeveer 1890.

 

Zo ontstond er een afgesneden stukje Borgerhout, omzoomd door het Foorplein, de Franse Lei en de Buurtspoorweglei. Het werd doorsneden door 5 straten. Langs de Bankstraat waren de gemeentelijke reinigingsdiensten gevestigd. Aan de overkant de mouterij, die aangesloten was op de spoorweg. Op de hoek van de Beiaardstraat en de Franse Lei lag nog een kapel.

 

Allemaal weg (maar het verhaal wordt vervolgd).

 

plaatje/info: Groene Singel, geschiedenis van de Antwerpse ringruimte 1906-2009 (2011)

Over Fiel de Kwezel, Trees Troezel, Net van de Toon, Jefke met zijn bier, den Bliek en miss Borgerhout (o.a.)

(deze schitterende foto + onderstaande tekst viel in onze mailbox. veel lettertjes, maar het is een prachtig verhaal en ik wil het u niet onthouden. door Armand Berré)

Beste,

Proficiat voor die website over borgerhout. Ik ben in '30 in borgerhout geboren en mijn grootmoeder (Petje) had een staminee in de Franselei, vlak over de poort van de kazerne van de Genie. Ik heb een foto van in '23, met in de open deur van die staminee een paar soldaten, mijn vader en moeder, mijn grootmoeder, mijn moeder's zuster en mijn zuster Julia (toen 5 jaar en later getrouwt met John Lundström (wiki)). En tot slot een relaas van Mr Gustaaf Luyten, met de bijnamen van toenmalige bewoners van de Franselei.

Mijn grootouders langs moeder's zijde hebben lang in de Franse lei gewoond in Borgerhout, aan ‘t Foorplein, recht over de Kazerne van de Genie. Dat alles is nu verdwenen, afgebroken en veranderd in één grote verkeerswisselaar als onderdeel van de Kleine Ring rond Antwerpen. Ze hielden er café en later zijn ze verhuisd naar enkele huizen verder in dezelfde straat. Het was een zeer volkse buurt, enigszins geïsoleerd van de rest van Borgerhout omdat ze buiten de Centers lag (de verhoogde spoorweg berm die van de Dam via de Ooststatie naar de Middenstatie loopt en met Kalmthouts duinenzand gebouwd werd).

Achter de Kazerne en de Franse lei lagen de vesten, een grote en diepe watermassa, overblijfsel van vroegere versterkingen rond Antwerpen. De huidige autostrade-ring loopt vanaf Sportpaleis tot aan de Kennedy tunnel over de bodem van deze vesten.

Mijn zuster Julia was een bezeten genealoge. Via een foto in de Volksgazet van de oude Borgerhoutse buurt slaagde zij erin, met de medewerking van ons Kokkelineke (bijnaam van tante Caroline, zuster van mijn moeder, uit Lint), een zekere Gustaaf Luyten, Plantin en Moretuslei 65, Antwerpen op die foto te identifiëren. Die man werd prompt gekontakteerd en bleek een excellent geheugen te hebben. Het volgend relaas was het resultaat : (brief van Mr Luyten):

"Ik ben afkomstig van de Roosendaalstraat (één der voornaamste straten destijds van de Franse lei). Ik heb uw Tante Julie en echtgenoot en Maria en haar man de Jos (ook wel Piet Zout genoemd) gekend alsook hun zoon Fonne. Uw tante Julie woonde boven het café "bij Gusta van de Bar" ook "lokaal de reisduif" genoemd en mijn ouders en ikzelf woonden er juist over.
Piet Zout (ik weet dat hij Jos met zijn voornaam genoemd werd maar zijn achternaam ben ik vergeten) en zijn vrouw Maria Van Dijck en zoon(t)je (het zal nu reeds een hele zoon zijn) hebben nog een tijdlang in hetzelfde huis gewoond waar wij woonden.

Ik heb de Franse lei van boven tot onder gekend. Bij mijn ouders thuis was het de "zoeten inval" van al de geburen, en mijn vader "jef Klotneus" was wijd en zijd bekend. Mijn moeder was vriendin van Leonie Van de Scheut (ook Leonie de vloekster of soms wel "vloekendepoep" genaamd). Ik heb Leonie gekend als het beste mens dat ooit aan de Franselei gewoond heeft.

Ik heb nog enkele oude foto's waar menige volksvrouw opstaat nl. Leonie Van de scheut, Zwarte Lot, Trien van den Dop, Gusta en Jan van de Bar, Lange Leonie, Net van de Toon, de Kop van 't Regenwater, mijn eigen vader Jef Klotneus, en mijn moeder. Ook de foto van mijn zuster toe ze "miss Borgerhout" was, is in de Terugkijkspiegel verschenen.

De meeste figuren : Rommel in de Trommel, Peer Jennes, de Kop van 'tRegenwater, Fiel (filomene) de Kwezel, manke Fien, Mie Vod, JefkeTerhard (Tarara), den Urla, kromme Mie, de zatten Dikke, zatte Lies en zatte Pier, Trees Troezel, Zwarte Kornelia, Jefke met zijn bier, de Neusen zijn vrouw Wanne, Tantje (Coralie) met haar formidabel achterwerk, Madame Latour, Madame Tratsord, Mieke van 't Hoekske, Lie van de Steek, Maria Judith, Varkens Sus, den Bliek.. en nog meer. Ik heb ze allemaal gekend. Ik heb een kort relaas van wat wij ervan herinneren aan Kd Alfons Dirix van Volksgazet gegeven.

Het was destijds een wijk van arme mensen en krotwoningen; maar ze waren solidair en elkaar behulpzaam. Leonie de Vloekster was het beste mens.Zij waste en plaste voor zieke buurvrouwen, ging met ons naar de school als we slagen van de meester kregen... en beloofde grif de meester haar pollevie van haar schoen op zijn bakkes te slagen als hij dat jonk (ikzelf) nog durfde aanraken. Ik was nl. bij de zeer vrome schoolmeester een ketter geworden omdat ik in de klas de vinger had opgestoken en verklaard heb dat mijn zuster schoner was dan de heilige maagd omdat ze miss Borgerhout was en de Heilige Maagd niet.. Ik was toen wel fier op de verkiezing van mijn zuster..."

Tot daar het relaas van Mr Luyten in 1975. Hij was toen 55 jaar.

Caserne B.C.F. du Génie (5-6)

Caserne B.C.F. du Génie aan het Foorplein, ik ga er vanuit dat dit dezelfde kazerne is als die der telegrafisten, of anders lijkt hij er wel erg veel op. Op het onderste plaatje een plan van dit indrukwekkende gebouw (gevonden op de site van de buren) dat een onderdeel vormde van de vestingwerken en natuurlijk al lang afgebroken is. Op de middelste foto staat het links naast de Turnhoutsepoort.

Ik heb de afkorting B.C.F. door Google getrokken, maar die kon daar - in deze context - niks mee (Belgian Cat Fanciers lijkt mij niet van toepassing).

Going underground

We kennen het oude station Foorplein - onder andere hier - en nu kijken we in het nieuwe station.

Nu ja, nieuw...Betreffend station ligt er bijna 30 jaar en zal nooit in gebruik worden genomen indien Wikipedia mag geloofd worden.

Foto 1 toont de helling waar de tram had moeten afdalen richting perron. Foto 2 is wat we gemakshalve zullen omschrijven als de lokethal van Station Foorplein.
Bovenstaande foto's zijn afkomstig van moedige urban explorers die eens de eer hadden van een begeleide wandeling te kunnen maken.

U kan hier nog meer foto's bekijken van respectievelijk Peter Antoine en Vincent Dierckx.
Ze lonen de moeite...

Titel=liedje (Zijn er eigenlijk mensen die de muzikale tips opvolgen?)

Lieux de mémoire perdu

Ansichtkaart met een heleboel verdwenen Borgerhout. De ouderwetse tram om mee te beginnen, en verder het buurtspoorwegstation (midden), het Foorplein (achtergrond) en rechts de Turnhoutsepoort.

Plaatsen van verdwenen herinnering.

uit de collectie van Hendrik Roelandt

Binnen zeer korte tijd

Onder- en bovenstaande tekst stamt uit 1964, en het gaat over een nieuw ontwerp voor een sportcentrum (dat er nooit zou komen). Het gaat dus NIET over die nieuw geplande sporthal aan de Turnhoutsebaan, want het sportcentrum van 1964 zou verrijzen aan het Foorplein. De communicatie, de onderwerpen en de praktische resultaten daarentegen zijn in 47 jaar maar weinig veranderd...

"Borgerhout heeft inderdaad een tekort aan goed ingerichte speelpleinen en een sportcentrum.

Het bestuur had sinds enkele jaren het plan uitgebouwd een prachtig sportcentrum in te richten in een groene zone, van het Foorplein tot aan de Schijnpoort.

De uitvoering van de grote staatsbanen, ondermeer de Kleine Ring rond Antwerpen en de E3, waarvan de uitvoering aan de gang is op voornoemde zone, om de verbinding te vormen tussen de autosnelweg en haven via Schijnpoort, heeft de verwezenlijking van dit plan vertraagd.
Binnen zeer korte tijd zal nochtans met de uitvoering van dit plan worden gestart en zal op dit gedeelte van het extra muros, naast nieuwe moderne wijken, een volledig sportcentrum worden uitgebouwd.

Op de aldaar te slopen woningen zal het gemeentebestuur nieuwe initiatieven van sociale woningbouw (...) ontplooien." Gesloopt is er wel, maar het sportcentrum is nooit gerealiseerd.

Plaatje/citaat uit Borgerhout 1914-1964

Missie & visie

Dit is een oudje. Met uitzondering van de spoorbaan is er niks meer dat nog aan het Borgerhout-van-nu doet denken.

Deze foto werd genomen vanuit het oude missiehuis, dat ongeveer stond op de plaats van het huidige Terlooplein. Het werd afgebroken in 1907 of 1908, en de missionarissen verplaatsen hun zetel toen naar de Te Boelaerlei.

De foto is dus van voor de genoemde jaren. Uiterst rechts staat de Herentalse poort, links de Turnhoutse poort. Daartussen het Foorplein, daarachter zijn de vestingwerken te zien, daar waar nu extra-muros is. De boompjes op de voorgrond horen bij de indrukwekkende tuin van het missiehuis.

foto uit de collectie van Hendrik Roelandt

It's all gone...

Probeer deze plek niet te zoeken, je zal ze niet vinden...

Bovenstaande foto werd op 27 maart 1959 genomen tussen het Foorplein en Cogelsplein op Borgerhouts grondgebied in een ondertussen verdwenen straat - toch als straatnaam.
We bevinden ons hier op de Deurnehuiskens(straat). De "huiskens" zijn al verdwenen, op een benzinestation na. Op de voorgrond links ziet men nog de inrit van het Rivierenhof. Ja, die ligt op Borgerhouts grondgebied...

Ongeveer acht jaar later is de buurt omgeploegd om de Ring aan te leggen en is er een brug die het verhindert van een mooie vergelijkingsfoto te nemen.

Foto: E. Bouwman uit De Antwerpse tram 1873 - 1979

Champ de Foire

Hangjeugd bij het buurtspoorwegstation/Foorplein, anno heel-erg-vroeger. In ieder geval voor 1931, want toen werd het station afgebroken.

De Herentalsepoort (linksachter) stond er ook nog. De foto is genomen waar nu ongeveer (ongeveer!) de blokken van Hof ter Lo staan. Hier loopt nu de Singel, zeg maar.

De spoorbaan op de achtergrond is nog herkenbaar: rechts van het station, waar nu de Buurtspoorweglei loopt, en verderop de centers met ergens een onderdoorgang.

Meer weten over het stationnetje kan via wat oude blogposten, de meest recente staat hier.

Foto uit de collectie van Yves Lemmens

Bankstraat

Dit zijn een paar huizen in de Bankstraat, een straat die de meesten van u waarschijnlijk niet gekend hebben. Het is nu de parking van de Carrefour en de Gamma, aan Hof ter Lo.

Gelukkig weet Ludo Wils er nog veel over te vertellen:

"Het stuk van het huis op de linkerkant met de TV-antennes is de hoek van de Franselei nummer 1 en de Bankstraat. In dat huis woonde zelfs nog verre familie van me langs vaderskant.

In het linkse van de twee grote huizen woonde een gezin met twee kinderen een jongen en een meisje (Bertha) die wat ouder waren als ik, ik ben nu 73, zij moeten nu tegen de 80 zijn. De dochter was, volgens mij en mijn vrouw, bevriend met een van de vele dochters van de familie Ooms die toen op de Katttenberg woonden.

In het linkse kleine huisje waar men met een trapje naar beneden moest woonde een man alleen, zijn familienaam was Sangeleer. En in het huisje er naast woonde een echtpaar dat met wit zand voor de kattenbak leurde met een stootwagen aangetrokken door één of twee honden.

Nog verder in de straat was de mouterij. In de kelders van die mouterij, die heel fris waren, stockeerden de firmas GKF (Gouden Konings Fruit) en LVP (Leon Van Parijs) hun bananen die met grote camions werden aangebracht. Wij waren toen jongens van 10 à 12 jaar en we mochten van de werkmannen de afgevallen bananen mee naar huis nemen.

De overkant van die huizen was de “blinde muur” van de gebouwen van Reiniging dienst van Borgerhout. En tegen die muur hadden de bewoners van de Bankstraat ook een tuintje waar ze zelf groenten teelden. "

Je zou het niet zeggen als je nu op de parking van de Gamma staat, maar dit is een historisch stukje Borgerhout:

Bankstr. - Overschot der oude Broekstr. die den Ayendijk (Turnhoutsche baan) met de St-Michielshoeve verbond, en aan het Klein Laer een uitrij bezorgde. Vermeld van in het begin der XVIde eeuw. Het grootste deel der Broekstr. viel in de vestingwerken. De naam werd veranderd wegens dubbel gebruik bij overeenkomst met Antwerpen 1 juni 1921.

Foto uit de collectie van Hendrik Roelandt, met dank aan Ludo Wils. Straatnaamverklaring: Prims (1936)